მაცნე

ტოპონიმი – ისტორიული არტეფაქტი

ნინო ჯაველიძე — Wed, 24 Jan 2024 00:00:00 +0000

წმ. მიწაზე დაფუძნებული იყო დასახლებები (მალხა, მარ-მუსა, კაკული, კატამონი, ჯალჯალა...), სადაც შუა საუკუნეებში მკვიდრობდნენ ქართველები. ამ სოფლებიდან მალხას და კაკულის დამაარსებელთა სადაურობის საკითხის გარკვევა შესაძლებელია ამ ტოპონიმების წარმომავლობის დადგენის გზით. სამეცნიერო ლიტერატურაში სოფელი კაკულის შესახებ ნათქვამია, რომ თავდაპირველად აქ ცხოვრობდნენ იუდეველნი, ხოლო გვიან შუა საუკუნეებში იგი დასახლებული იყო არაბებით, თანაც მისი არაბული სახელწოდება „დაირ კა’კულ”-ი მიგვანიშნებს, რომ ამ ადგილას ოდესღაც არსებობდა მონასტერი (დაირ
- არაბულად მონასტერი). სოფელ კაკულში ქართველების არსებობას ვგებულობთ გვიანი შუა საუკუნეების არაბული დოკუმენტური წყაროების მეშვეობით. სოფელ მალხას დამაარსებელთა ეთნიკური ვინაობის თაობაზე არ არსებობს ერთიანი აზრი. ერთნი (ალ. ცაგარელი, პ. კონჭოშვილი) მას მიიჩნევენ ქართულ სოფლად, ხოლო სხვანი (ბ. ხურცილავა...) იუწყებიან, რომ მალხელთა თქმით, ისინი იყვნენ არაბები, გადმოსახლებულები ან ნეჯდიდან, ან ერაყიდან და ეგვიპტიდან, ანდა ლევან-ტიდან. ხსენებული ორი ტოპონიმის – მალხასა და კაკულის ეტიმოლოგიის გარკვევა მოგვცემს შესაძლებლობას წარმოვაჩინოთ, თუ რომელი სამეტყველო ენის საფუძველზე აიხსნება მათი მნიშვნელობები და ვინ იყვნენ ამ სოფლების დამაარსებელნი და თავდაპირველი მკვიდრნი.
სიტყვა კაკული გარეგნული ფორმის მიხედვით შეგვიძლია დავუკავშიროთ ხათურ-ხურიტულ სახელს კიკული, ქართულ გვარ კაკულიას და ეტრუსკულ სიტყვა კაკულას. მართლაც, მათ ერთმანეთთან აკავშირებს საერთო ფუძე. გარდა ამისა, ხათურ-ხურიტული და ეტრუსკული სიტყვების შინაარსის ანალიზი გვაძლევს საფუძველს დავასკვნათ, რომ კიკული თავდაპირველად წარმოადგენდა საკუთარ სახელს პიროვნებისა, ვინც იყო ხეთის მეფის მთავარი მეჯინიბე და დაკავებული იყო საბრძოლო ცხენების
გახედნისა და შენახვის საქმით. შემდგომ ეს კერძო სახელი, ჩანს, განაზოგადეს და ეტრუსკულ ენაში, საფიქრებელია, აღნიშნავდა ერთ-ერთი სახეობის – ცხენოსანი ნაწილის ჯარისკაცს. ამასთან დაკავშირებით აღსანიშნავია, რომ ეტრუსკულ ენაში ზოგადად ჯარისკაცს სხვა სიტყვითაც აღნიშნავდნენ. ხათებსა და ეტრუსკებს შორის ენობრივ-კულტურული კავშირები აიხსნება იმ ფაქტით, რომ ეტრუსკები თავდაპირველად მკვიდრობდნენ მცირე აზიაში და აპენინის ნახევარკუნძულზე გამოჩნდნენ ძვ.წ.აღ.-ის XI-X საუკუნეებში. ხათები, ხურიტები, ურარტუელები, ქართველტომელნი და ეტრუსკები მცირე აზიაში თანაარსებობდნენ ერთიან კულტურულ არეალში. რაც შეეხება ქართულ ენაში „კიკული”-ს ფუძიანი გვარის არსებობას, ეს აიხსნება ქართველტომელთა და მცირე აზიის არაინდოგერმანელ ეთნოსთა საერთო გენეტიკური ძირებით, რაც დასტურდება ლინგვისტურ (სიტყვათწაროება),
სარწმუნოებრივ და კულტურულ დონეზე.
ტოპონიმი მალხა გარეგნული ფორმით უკავშირდება ტოპონიმ მეხლეს-ს, რომელიც მდებარეობდა ანტიკური ხანის ეგრისის სამეფოში. ამას გარდა, ირკვევა, რომ ტოპონიმები მალხა (მალკა) – მეხლესი (მეკლესი), თავის მხრივ, მომდინარეობს ეთნონიმიდან მახლიენ-მახელონ-მელხი, რაც გახლავთ ერთ-ერთი ქართველტომელის სახელწოდება. ანტიკური წყაროების თანახმად, მახლიენ-მახელონები მკვიდრობდნენ ეგრისის სამეფოს სამხრეთ ნაწილში, ქ. ტრაპეზუნტის სიახლოვესა და მდ. ჭოროხის აუზში, აგრეთვე, მის შიდა ტერიტორიაზე და ეგრისის სამეფოს ჩრდილო-დასავლეთ ნაწილში, შავი ზღვის სანაპიროს გაყოლებით - მეოტიდის
ტბამდე. გარდა ამისა, მელხები ცხოვრობდნენ ვაინახების მიწა-წყალზე და ქართულ ანკლავს დღესაც უხმობენ სახელად მელხებს (მელქები). მათი სამოსახლოები აღინუსხება პირიქითა ხევსურეთის სიახლოვეს. ერთი სიტყვით, წმ. მიწის მალხა ეტიმოლოგიურად უკავშირდება კოლხეთის ტოპონიმს მეხლესი და ქართველტომელთა ეთნონიმს მახლიენ-მახელონ-მელხი.
ამრიგად, ძველაღმოსავლური, ანტიკური და ქართული წყაროების თანახმად, სოფლები კაკული და მალხა ადრეშუასაუკუნეებში წმ. მიწაზე დააარსეს ქართველებმა, რაც ცხადდება ქართული გეოგრაფიული ნომენკლატურით (ტოპონიმები, ეთნონიმები) და, აგრეთვე, სიტყვათა ლინგვისტური ანალიზის საფუძველზე.

ვარლამ ჩერქეზიშვილის შესახებ

პაატა გერგაია — Wed, 24 Jan 2024 00:00:00 +0000

განმარტოებული საკუთარ კაბინეტში და შთაგონებული ინტელექტის პრობლემებით,დროდადრო ვკლავ გავაკითხავ თავისუფლების ,,ნათლიმამას“ იმ იმედით,რომ მის მიერ ნაბოძები აზროვნების უსაზღვრო სივრცე კვლავ მომცემს ახალ ინტელექტუალურ საზრდოს.
დიახ,ანარქიზმი იმსახურებს სერიოზულ კვლევას,რადგან ბოლოს და ბოლოს მთავარი მასთან ადამიანია, რომელიც თავისი ბუნებით ამბივალენტური არსებაა და თვითონ არის ღრმა და სერიოზული შესწავლის საგანი.
აზროვნების მეცნიერება ეხება ადამიანის მოღვაწეობის ყველა სფეროს,ეხება მას ანარქიზმიც,ოღონდ მის იმ ნაწილს,რომელიც ინდივიდუალურ თავისუფლებასთან ასოცირდება,რომელიც ყველა კულტურულ-ისტორიულ ეპოქაში ადამიანისთვის საარსებო პურის მოპოვებისთვის ბრძოლის თითქმის ადეკვატური გამხდარა.

ქსნის ხეობის სოფელ იკოთის ისტორიიდან

დავით ახლოური — Wed, 24 Jan 2024 00:00:00 +0000

ნაშრომში საუბარია ქსნის ხეობის ისტორიული სოფლის - იკოთის შესახებ, რომელიც ოკუპირებული ახალგორის მუნიციპალიტეტში მდებარეობს.
საქართველოს ამ ერთ-ერთ უძველეს სოფელში ნამოსახლარების კვალს ბრინჯაოს ხანამდე მივყავართ. იკოთში აღმოჩენილი ვერცხლის სხივებიანი საყურე და ბრინჯაოს საკიდი ჩვენი ქვეყნის ეროვნულ საგანძურს წარმოადგენს და საქართველოს სახელმწიფო მუზეუმში ინახება. XVII- XIX საუკუნეების ქართული და უცხოური აღწერების მიხედვით საუბარია იკოთში არსებულ დემოგრაფიულ და ეკონომიკურ ვითარებაზე, სოციალურ ურთიერთობებზე, გლეხთა კატეგორიებსა და გადასახადებზე.
ჩანს, რომ სოფლის მოსახლეობის ნაწილი მემამულე ერისთავის მიწაზე ცხოვრობდა, ნაწილი - ფიცხელაურების, რომლებიც ამ სოფლის მკვიდრნი იყვნენ და თავის დროზე ახალგორის მოურავობამდეც მიაღწიეს. საუბარია, თუ რა როლს ასრულებდნენ ფიცხელაურები საერისთავოსა და ქვეყნის ცხოვრებაში, როგორი ურთიერთობა ჰქონდათ ქსნის ერისთავებთან. აღსანიშნავია ისიც, რომ ფიცხელაურების ყმები სახაზინო გადასახადს არ იხდიდნენ, ისინი მემამულეების წინაშე იყვნენ უშუალოდ პასუხისმგებელნი, რაც ერთგვარად მათ შეუვალობასა და გავლენაზე მიგვანიშნებს.
სოფლის დემოგრაფიულ ვითარებაზე საუბრისას, ერთმანეთთან შედარებულია სხვადასხვა პერიოდის აღწერები. ნაჩვენებია, თუ როგორ იცვლებოდა წლების განმავლობაში სოფლის დემოგრაფიული სურათი, რა გზა გაიარა თითოეულმა გვარმა იკოთში დამკვიდრებამდე და შემდგომ პერიოდში, რამდენ უბნად იყო დაყოფილი სოფლის მოსახლეობა, რა
ვითარება იყო აქ 2008 წლის აგვისტოს ომამდე და რა ვითარებაა დღეს, ახალგორის მხარის ოკუპაციის შემდეგ.

მიგრაციული პროცესები სამეგრელოს სამთავროში XIX საუკუნის პირველ ნახევარში

ვაჟა ლორთქიფანიძე, ბეჟან ხორავა, დავით ჭითანავა — Wed, 24 Jan 2024 00:00:00 +0000

საქართველოს ეთნო-დემოგრაფიული პროცესების დინამიკის კვლევა თანამედროვე ქართულ ისტორიოგრაფიაში მეტად აქტუალურია. ეს თემა განსაკუთრებულ მნიშვნელობას იძენს ქვეყნის ისტორიული მხარეების, სამეგრელოსა და აფხაზეთის, ისტორიული წარსულის წარმოსაჩენად, რადგან მეტად საინტერესო ინფორმაციას გვაძლევს დროის ამა თუ იმ მონაკვეთში ეთნიკური პროცესების მიმდინარეობის შესახებ.
კვლევა ემყარება ახალგამოვლენილ საარქივო მასალებს, რომლებიც ავსებენ ნარატიული წყაროების ცნობებს XIX საუკუნის დასაწყისში საქართველოში გავრცელებული შავი ჭირის ეპიდემიისა და შიმშილობის შესახებ, რამაც მოსახლეობის ერთი ნაწილის მიგრაცია გამოიწვია. შავი ჭირის ეპიდემიისა და შიმშილობის შედეგად მიგრაციული პროცესების დინამიკა აქამდე საგანგებოდ არ ყოფილა გაანალიზებული. გარდა ამისა, ეს საკითხი ქართულ და აფხაზურ ისტორიოგრაფიაში არ ყოფილა განხილული.
სტატია ეხება 1811 წელს ახალციხის საფაშოდან თითქმის მთელ საქართველოში შავი ჭირის ეპიდემიის გავრცელებისას და შემდეგ გლეხების გაქცევას სამეგრელოს სამთავროს ერთი კუთხიდან მეორეში, ოდიშიდან სამურზაყანოში. კერძოდ, ნაშრომში, ჯერ კიდევ გამოუქვეყნებელი საარქივო მასალების საფუძველზე წარმოდგენილია 1811-1812 წწ. შავი ჭირის ეპიდემიის, მოუსავლიანობისა და შიმშილობისას და შემდეგ, ოდიშიდან სამურზაყანოში გადასახლებულთა სია, რომელიც ერთვის სამეგრელოს მთავრის დავით დადიანის (1846-1853 წწ.) მოთხოვნას, გაქცეულთა ადრინდელ საცხოვრებელ ადგილებში დაბრუნების შესახებ. სიაში შეტანილია 70 გვარსახელი, თუმცა ოდიშიდან სამურზაყანოში გაქცეულთა რაოდენობის ზუსტად გარკვევა ძნელია, რადგან მასში კომლებიც არის შეტანილი, მათი რიცხობრივი შემადგენლობის დაზუსტება კი პირდაპირი მონაცემების არარსებობის გამო შეუძლებელია. მსგავსი დოკუმენტური წყაროების გამოვლენას პირველხარისხოვანი მნიშვნელობა ენიჭება ეთნო-დემოგრაფიული პროცესების შესასწავლად, ის ასევე გვაწვდის ინფორმაციას იმ პერიოდის სახელმწიფო აპარატის მიერ გატარებულ ღონისძიებებზე გლეხთა მასობრივი მიგრაციის შესაჩერებლად. ასევე, სია მნიშვნელოვანია სოციალური ურთიერთობებისა და ონომასტიკის კვლევის თვალსაზრისით.

1921 წლის 18-20 მარტის მოვლენები ბათუმში

ოთარ გოგოლიშვილი — Wed, 24 Jan 2024 00:00:00 +0000

1921 წლის მარტში ბათუმში განვითარებულმა მოვლენებმა ეს მხარე შეუნარჩუნა საქართველოს. რომ არა ის დიდი ბრძოლები, რომელიც ამ ქალაქში მოხდა და რომ არა ქართველი გვარდიელებისა და ადგილობრივი მაჰმადიანი მოსახლეობის თავგანწირული ბრძოლა სახელოვანი მედართმთავრის გიორგი მაზნიაშვილის მეთაურობით დღეს სულ სხვა მდგომარეობაში აღვმოჩნდებოდით. დიახ, 100 წელი გავიდა ქალაქის გათავისუფლებისათვის გამართული ბრძოლებიდან. საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის მთავრობის მეთაურს ნოე ჟორდანიას და რევკომის თავმჯდომარეს სერგო ქავთარაძეს შორის მიღწეული შეთანხმების თანახმად, 1921 წლის 17 მარტიდან გენერალმა გიორგი მაზნიაშვილმა (1873-1937 წ.წ.) საქართველოს არმიის გაფანტულ ჯარისკაცებს და ოფიცრებს კვლავ მოუყარა თავი და მათგან, ადგილობრვ მოხალისეებთან ერთად, შექმნა სამხედრო ქვედანაყოფი, რომელმაც რამდენიმე საათის ბრძოლის შემდეგ, ბათუმი გაათავისუფლა უცხოელი დამპყრობლებისგან.
საერთაშორსო იზოლაციაში მოქცეულმა საქართველოს მთავრობამ უნიათობა გამოიჩინა, თითქმის უბრძოლველად დატოვა თბილისი, უკან დაიხია ბათუმისაკენ და ბოლო თავდაცვითი ხაზი მდ. რიონზე მოაწყო. უმწეო მდგომარეობაში მყოფმა საქართველოს მთავრობამ დაუშვა სხვა საბედისწერო შეცდომაც, როდესაც ენდო ანგონრის (თურქეთი) მთავრობის წინადადებას ბოლშევიკების შემოსევისაგან თურქეთის ჯარების დახმარებით ბათუმის ერთობლივად დაცვის თაობაზე. მალე ბათუმის მიდამოებში თავი მოიყარა 3500-ზე მეტმა ასკერმა პოლკოვნიკ ქიაზიმ ბეის მეთაურობით.
ამ დროს ბათუმში 3 ათასამდე საქართველოს ჯარისკაცი იყო, თუმცა საერთო დაბნეულობა მათაც გადაედო. ასეთ ვითარებაში გააქტიურდნენ თურქები. 16 მარტს ბათუმის ქუჩებში გამოჩნდა მათი პატრული. მათ თანდათან დაიკავეს ქალაქის ფოსტა-ტელეგრაფი, მილიციის შენობა, ყაზარმები, რადიოსადგური. დაიწყეს აგრეთვე, ბათუმის სიმაგრეების (ფორტების) დაკავება. იმავე საღამოს ქიაზიმ ბეიმ თავი გამოაცხადა ბათუმის ოლქის გენერალ-გუბერნატორად და გამოაქვეყნა ბრძანება #1, რომლითაც
ეს მხარე თურქეთს უნდა მიერთებოდა. საქართველოს მთავრობისათვის აშკარა გახდა, რომ ქვეყნის ტერიტორიულ მთლანობას საფრთხე შეექმნა. ამიტომ ნოე ჟორდანიამ არჩია ბოლშევიკებთან შეთანხმება მათი ჯარების ბათუმში გადმოყვანის დასაჩქარებლად, რათა არ დაეშვა აჭარის დაკარგვა. ამ მიზნით მან ბათუმიდან თავისი მოადგილე გრიგოლ ლორთქიფანიძე მოავლინა ქუთაისში საქართველოს ბოლშევიკურ რევკომთან მოსალაპარაკებლად, ხოლო საჯავახოში ცარიელი ეშელონები გაგზავნა. ბათუმის საპყრობილედან ბოლშევიკებიც გაათავისუფლა სერგო ქავთარაძის ხელმძღვანელობით, რათა მათ გამოეცხადებიათ საბჭოთა ხელისუფლება და აღეკვეთათ ქიაზიმ ბეის ავანტიურა.

მიხეილ მაქარაშვილის წერილები და მოგონებები

გიორგი სოსიაშვილი — Wed, 24 Jan 2024 00:00:00 +0000

დამოუკიდებელი საქართველოს პირველი რესპუბლიკის ფინანსთა და ვაჭრობა-მრეწველობის მინისტრის, გიორგი ჟურულის ოჯახში ჩასიძებულ გენერალ-ლეიტენანტ ილია მაქარაშვილს და მის მეუღლეს ნინო დურმიშხანის ასულ ჟურულს ნიკოლოზის ( ნიკუშა) გარდა კიდევ ორი ვაჟი ჰყავდათ. გიორგი ადრეულ ასაკში გარდაცვლილა. მათი უმცროსი ვაჟი - მიხეილი 1903 წელს დაიბადა. ფრანგულად დაწერილ მოგონებაში, მიხეილი წერს: „დავიბადე 1903 წლის 7 ოქტომბერს ძველი სტილით (ახალი
სტილით 20 ოქტომბერს) ჯილალოღლიში - პატარა ქალაქში საქართველოსა და სომხეთის საზღვარზე. აქ იმყოფებოდნენ იმ დროს ჩემი მშობლები - მამა ქალაქის გარნიზონში მსახურობდა. მე მომნათლეს არბოში და იქვე ვცხოვრობდი ჩემს ბებიასა და ბაბუასთან ერთად.“ თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში ჩარიცხული მიხეილი, სხვა ქართველ ახალგაზრდებთან ერთად სწავლის გასაგრძელებლად 1922 წელს, ევროპაში წავიდა. მიხეილ მაქარაშვილი იგონებს: „მე დავტოვე ჩემი სამშობლო 1922 წელს, როგორც
კი შემისრულდა 19 წელი, რათა ჩემი საინჟინრო განათლება უცხოეთში განმემტკიცებინა. რაკი გადაწყვეტილი მქონდა დაბრუნება, თან არ წამომიღია არც ერთი საარქივო დოკუმენტი, რომელიც ეხებოდა ჩვენს ოჯახს. სიმართლე რომ ვთქვა, მე მაშინ ამაზე არც მიფიქრია. თუ ღმერთის წყალობით, ოდესმე მოგეცემათ საქართველოში წასვლის შესაძლებლობა და თუ წახვალთ, ვეჭვობ, მათი დაბრუნება შეძლოთ, მით უმეტეს, რომ ჩემი ერთადერთი და - ირა აღარ არის ახალგაზრდა და თანაც ქაღალდები შეიძლება, უბრალოდ, დაიკარგა.“ როგორც 1922 წლის 30 სექტემბრით დათარიღებულ წერილში აღნიშნავს, მიხეილ მაქარაშვილი ევროპაში ბათუმიდან გაემგზავრა. ბათუმში მისთვის სტუდენტობის დამდასტურებელი ცნობა ჩამოურთმევიათ, რაზეც ის ძალიან წუხდა. მიხეილი ბათუმიდან სტამბოლში (კონსტანტინოპოლში) ჩავიდა. აქედან კი ჰააგაში გაემგზავრა, სადაც იქ მყოფ ქართველებთან ვინმე ცქიტიშვილთან და დეკანოზოვებთან დაბინავდა. 1922 წლის 11 დეკემბრით დათარიღებულ წერილში, გერმანიაში მყოფი მიხეილ მაქარაშვილი ოჯახს ატყობინებდა, რომ საშობაოდ ბერლინში ბიძასთან - გიორგი ჟურულთან აპირებდა სტუმრობას. გარკვეული პერიოდი ის გერმანიის ქალაქ კარლსრუეში გაჩერებულა. როგორც ერთ-ერთ წერილში აღნიშნავს, მიხეილს ორ ქართველთან - მ. ყაუხჩიშვილთან და ჯაშს ერთად სუფრაზე მიუწვევიათ ვინმე არჩილი და ელიავა, მაგრამ ისინი წვეულებაზე არ მისულან.
მიხეილ მაქარაშვილს ძალზე ახლო ურთიერთობა ჰქონდა საფრანგეთში მოღვაწე ქართველ იურისტთან მიხეილ მუსხელიშვილთან (მიშელ მუსხელი), რომელიც შემდგომში სტრასბურგის უნივერსიტეტის პროფესორი გახდა. სწორედ მას ეკუთვნოდა ევროგაერთიანების შექმნის იდეა. ოჯახის სახელზე გამოგზავნილ, 1926 წლის 3 სექტემბრით დათარიღებულ წერილიდან ირკვევა, რომ მიხეილ მაქარაშვილმა მიხეილ მუსხელიშვილთან ერთად იმოგზაურა მონტე-კარლოსა და ნიცაში. მიხეილ მაქარაშვილის და მიხეილ მუსხელიშვილის ახლო ურთიერთობას ადასტურებს 1927 წლის 10 ივლისით დათარიღებული კიდევ ერთი წერილი. როგორც მიხეილ მაქარაშვილი აღნიშნავს, წერილის დაწერისას სტრასბურგის უნივერსიტეტის მომავალი ქართველი პროფესორი მასთან იმყოფებოდა და საქართველოში მყოფ მაქარაშვილების ოჯახს მოკითხვას უთვლიდა. მიხეილ მაქარაშვილი და მიხეილ მუსხელიშვილი ხშირად ხვდებოდნენ, თუმცა მუსხელიშვილის სამსახურებრივი მდგომარეობიდან გამომდინარე გარკვეული პერიოდი მეგობრები ერთმანეთს დაშორდნენ. მიხეილ მაქარაშვილის მიერ საფრანგეთიდან გამოგზავნილ, 1938 წლით დათარიღებულ წერილში აღნიშნულია, რომ მიშა მუსხელიშვილი ეგვიპტიდან ახალი ჩამოსული იყო და იგი ისევ ქაიროში აპირებდა დაბრუნებას.
მიხეილ მაქარაშვილი თავისი მეგობრის წარმატებებს საქართველოში მცხოვრებ ოჯახის წევრებს და ახლობლებს ხშირად ატყობინებდა. 1946 წლით დათარიღებულ ერთ წერილში იგი აღნიშნავდა, რომ მიხეილ მუსხელიშვილი უკვე პროფესორი იყო. მიხეილ მაქარაშვილს ემიგრაციაში წასვლამდე ქართული საზოგადოების თვალსაჩინო წარმომადგენლებთან მჭიდრო ურთიერთობა ჰქონდა. მათ შორის გამოჩენილ ქართველ მხატვართან ელენე ახვლედიანთან, რომელსაც მიხეილის პორტრეტიც
დაუხატავს.
მიხეილ მაქარაშვილი ჯერ გერმანიაში სწავლობდა ( ჰაიდელბერგის უნივერსიტეტში), ხოლო შემდეგ სწავლა გრენობლის ( საფრანგეთი) უნივერსიტეტში გააგრძელა (1927-1928 წ.წ.). სხვადასხვა დროს ცხოვრობდა ფონტებლოსა და გრენობლში, ბოლოს კი პარიზში დამკვიდრდა. 1948 წელს, მიხეილმა ძალზე განიცადა დედის გარდაცვალება. წლისთავზე, მისი თხოვნით, ეკლესიაში (იგი ტაძარს არ იხსენიებს, თუმცა შესაძლოა პარიზის წმინდა ნინოს სახელობის სალოცავზე იყოს საუბარი) ნინო ჟურულის
სულის მოსახსენიებელი წირვა ჩაუტარებიათ.
მიხეილ მაქარაშვილი ემიგრაციაში დაოჯახდა. მან გრენობლის ღვთისმშობლის სახელობის ტაძარში პოლონელ ქალბატონზე ელიზაბეტ გლასზე ჯვარი დაიწერა, რომელთანაც ორი შვილი გიორგი და ინესი შეეძინა. მიხეილის და ელიზაბეტ გლასის ორივე შვილი მონტენებლოში დაიბადა. ემიგრაციაში მყოფი მიხეილ მაქარაშვილი ხშირად ხვდებოდა ევროპაში ქართული კულტურის პოპულარიზაციის მიზნით ჩასულ მოღვაწეებს. 1966 წელს იგი მეუღლესთან ერთად ქართული საბალეტო ჯგუფის „ გორდას“
წარმოდგენას დაესწრო, სადაც გაიცნო ქართული საბელეტო ხელოვნების უნიჭიერესი წარმომადგენელი ვერა წიგნაძე.
მიხეილ მაქარაშვილი 1967 წლის დეკემბერში, 64 წლის ასაკში გარდაიცვალა. იგი ლევილის ქართველთა სასაფლაოზე დაკრძალეს.
ემიგრაციაში მყოფ მიხეილ მაქარაშვილს სამშობლოსთან ურთიერთობა არ გაუწყვეტია. მას მიწერ-მოწერა ჰქონდა თავის ოჯახთან. საქართველოს ხელოვნების სასახლეში, მაქარაშვილების ფონდში დაცულია საფრანგეთიდან გამოგზავნილი მიხეილ მაქარაშვილის ათობით წერილი. მათი უმეტესობა რუსულ ენაზეა დაწერილი. წერილებში გენერალ ილია მაქარაშვილის ვაჟი სამშობლოში მყოფ ოჯახის წევრებს ემიგრანტულ ცხოვრებაზე მოუთხრობს. მიხეილ მაქარაშვილის ბარათებში ძალზე საინტერესო ცნობებია უცხოეთში მცხროვრებ ქართული ინტელიგენციის წარმომადგენლებზე. საფრანგეთში დამკვიდრებულმა მიხეილმა ფრანგულ ენაზე დაწერა მოგონებები თავის ოჯახზე, საქართველოში გატარებულ წლებზე. მოგონებებში ცოცხლდება მიხეილის პაპა, ცნობილი საზოგადო მოღვაწე - დურმიშხან ჟურული, მისი მეუღლე ქეთევან ნამორაძე, რომლის სახელსაც უკავშირდება ბათუმის თეატრის დაარსება, მიხეილის მამის - გენერალ-ლეიტენანტი ილია მაქარაშვილის სახლობა. მოგონებებში ძალზე საინტერესო ცნობებია მაქარაშვილების გვარის წარმომავლობაზე, რუსეთ-ოსმალეთის 1877-1878 წლების ომზე, 1918 წლის სადგურ შამქორთან გამართულ შეტაკებაში დაღუპულ ნიკოლოზ მაქარაშვილზე, რომელიც მიხეილის უფროსი ძმა გახლდათ. მოგონებების ხელნაწერი, ფრანგულ ენაზე, ინახება პერუში, კერძოდ, ქალაქ ლიმაში, მიხეილ მაქარაშვილის ვაჟის გიორგი (გოგი) მაქარაშვილის ოჯახში. მიხეილ მაქარაშვილის ხელნაწერის ასლი ბატონმა გიორგიმ გამოგვიგზავნა, რისთვისაც გულწრფელ მადლობას მოვახსენებთ. როგორც მივუთითებდით, მოგონებების ქართული თარგმანის ნაწილი, გამოქვეყნებული აქვს ცნობილ ქართველ პოეტს, ჟურნალისტს და მეცნიერს პ. ნაცვლიშვილს, რომელიც პირველი შეხვდა პერუში მცხოვრებ გიორგი (გოგი მაქარაშვილს). მიხეილ მაქარაშვილის მიერ დაწერილი ტექსტის სრული ვარიანტი ჩვენი თხოვნით ფრანგულიდან ქართულ ენაზე თარგმნა
საქართველოს საგანგებო და სრულუფლებიანმა ელჩმა საფრანგეთის რესპუბლიკაში, გორის სახელმწიფო სასწავლო უნივერსიტეტის საპატიო დოქტორმა, გოჩა ჯავახიშვილმა.

ახალი წიგნები

გონელი არახამია — Wed, 24 Jan 2024 00:00:00 +0000

ახალი წიგნები

მჭედლობა მთიან და აღმოსავლეთ სამეგრელოში (მითოლოგია, ტრადიციები, ტოპონიმიკა, გადმოცემები)

გიორგი მამარდაშვილი — Wed, 24 Jan 2024 00:00:00 +0000

ნაშრომში განხილულია მთიან და აღმოსავლეთ სამეგრელოში მჭედლობა-მელითონეობასთან დაკავშირებული საკითხები. გამოთქმულია მოსაზრება, რომ ამ რეგიონში მჭედლობა მეურნეობის საკმაოდ განვითარებული დარგი იყო. კოლხეთში სპილენძისა და ბრინჯაოს მოპოვება-დამუშავებისა და წარმოების მდიდარმა ტრადიციამ ასახვა შემდგომ პერიოდებშიც ჰპოვა და რკინის წარმოების განვითარების საფუძველი გახდა. დასავლეთ საქართველოში და მის მიმდებარე ტერიტორიაზე ბრინჯაოსა და რკინის დამუშავების მაღალ ტექნოლოგიებზე ცნობები შემონახულია ისტორიულ წერილობით წყაროებში. აგრეთვე ასახული უნდა იყოს მითში არგონავტების შესახებ.
აღნიშნულ რეგიონში მჭედლობის განვითარებულობაზე მიუთითებს გეოგრაფიული სახელები, რომლებიც „ჭკად“ (ჭედვა) ძირისგანაა ნაწარმოები. ასევე გვხვდება მჭედლობასთან დაკავშირებული ტოპონიმები, რომელთა ძირი არ არის „ჭკად“, თუმცა ისინი დაკავშირებული არიან მჭედლობასთან (მაგ: ონოშქერე - სანახშირე, ადგილი სადაც სამჭედლოებისთვის ნახშირი მზადდებოდა; საანგურე - აქ კეთდებოდა თიხის ჭურჭელი და აგური. სავარაუდოდ აქვე უნდა დაემზადებინათ სადნობი ქურის მილები და თიხის სხვა ნაწილებიც). მჭედლობასთან დაკავშირებული ტოპონიმები აღმოსვლეთ სამეგრელოში უფრო მეტია ვიდრე მის დასავლეთ ნაწილში. ეს ფაქტი მიგვითითებს რომ აღმოსავლეთ და მთიან სამეგრელოში მჭედლობა უფრო განვითარებული იყო ვიდრე დანარჩენ სამეგრელოში.
მეოცე საუკუნის შუა წლებში შეგროვებული საველე ეთნოგრაფიული მონაცემებით სამჭედლო საკრალურ ადგილად ითვლება. შეიძლება ითქვას, რომ მჭედელი სოფლად საკმაოდ მნიშვნელოვანი და დაფასებული პიროვნება იყო. მისი სოციალური სტატუსი მელითონეობის საწყის ეტაპზე გაცილებით მაღალი იქნებოდა. სამჭედლოებში ტარდებოდა დაფიცების და „გადაცემის“ (დაწყევლის ერთგვარი ფორმა) რიტუალები. მჭედლები განსაზღვრულ დღეებში „წმინდა სოლომოს/სოლომონის“ სახელზე ლოცულობდნენ. უახლესი საველე მასალის მიხედვით ამგვარი პრაქტიკა არ დასტურდება, მაგრამ ხსოვნა სამჭედლოების საკრალურობისა ადგილობრივებში შემორჩენილია. ამჟამად, სამეგრელოში მჭედლობას დაკარგული აქვს თავისი ადრინდელი ფუნქცია, თუმცა თითო-ოროლა სამჭედლო დღესაც ფუნქციონირებს და მჭედლები ძირითადად სოფლის მეურნეობაში გამოსადეგ იარაღებისა და ინვენტარის დამზადებით არიან დაკავებულები.

სარგის კაკაბაძე და საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის ისტორიის საკითხები

სერგო ვარდოსანიძე — Wed, 24 Jan 2024 00:00:00 +0000

საქართველოს შუა საუკუნეების,ახალი და უახლესი ისტრორიის ერთ-ერთი გამორჩეული მკვლევარია პროფესორი სარგის კაკაბაძე, რომელიც საქართველოს პოლიტიკურ-ეკონომიკურ ისტორიასთან ერთად გატაცებით უკვლევდა საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის ისტორიის აქტუალურ პრობლემებს: წმიდა ნინოს მოციქულებრივ მოღვაწეობას, ქრისტიანობის სახელმწიფო რელიგიად გამოცხადების ქრონოლოგიას, რელიგიურ პროცესებს ქართლსა და ეგრისში V-Vll საუკუნეებში, სვეტიცხოვლის საკათედრო ტაძრის ისტორიას, ქართლისა და აფხაზთა საკათალიკოზოს იერარქიულ დამოკიდებულებას, სრულიად საქართველოს კათალიკოზ-პატრიარქების მამამთავრობის ქრონოლოგიას, მეცნიერმა საქართველოს სახელმწიფოებრიობის უმძიმეს პერიოდში (1921) კომენტარებით გამოაქვეყნა დასავლეთ საქართველოს საეკლესიო საბუთების ორტომეული, რომელშიც შესულია ჩვენამდე მოღწეული ყველა საეკლესიო დოკუმენტი, მათ შორის „კათოლიკოზთა სამართალი“, იმერთა მეფე სოლომონ l საეკლესიო კრების გადაწყვეტილებები, მკვლევარმა უკანონოდ მიიჩნია XlX საუკუნის დასაწყისში რუსეთის იმპერატორ ალექსანდრე l ბრძანება საქართველოს ეკლესიის ავტოკეფალიის გაუქმების შესახებ, მხარი დაუჭირა და აქტიური მონაწილეობა მიიღო საქართველოს ეკლესიის ავტოკეფალის აღდგენისათვის ბრძოლაში.განუზომლად დიდია მისი ღვაწლი საქართველოს ეკლესიის ისტორიის კვლევის საქმეში.

საქართველოს ეკლესიის ისტორიის საკითხები ჟურნალ „მწყემსის“ფურცლებზე

გრიგოლ ხაჭაპურიძე — Wed, 24 Jan 2024 00:00:00 +0000

ჟურნალ„მწყემსის’’ მთავარი ამოცანა, როგორც ამას თავად სარედაქციო კოლეგია განსაზღვრავდა, იყო რელიგიური და მორალური შინაარსის პოპულარული სტატიებითა და ბროშურებით ხალხის ცნობიერებაში ქრისტეს ნათლის შეტანა. ჟურნალ „მწყემსში’’ სისტემატიურად ქვეყნდებოდა საქართველოს ეკლესიის ისტორიის შესახებაქტუალური და მნიშვნელოვანი საკითხები, რომელიც ქართული ისტორიოგრაფიისათვის მეტად ღირებულ, მეცნიერულ კვლევას წარმოადგენდა . ამ მხრივ განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ეპისკოპოს კირიონის, ეპისკოპოს ლეონიდის, დეკანოზ დავით ღამბაშიძის, სერგი გორგაძისა და სხვა მკვლევრების წერილები და სტატიები. 1887 წელს ჟურნალ «Пастырь» მეცხრე ნომერში გამოქვეყნდა ეპისკოპოს კირიონის წერილი სათაურით: «Краткий очерк грузинской церковной истории.» ეპისკოპოსი კირიონი ვრცლად მიმოიხილავს საქართველოს ეკლესიის ისტორიის მნიშვნელოვან საკითხებს და ისტორიული მოცემულობის საფუძველზე, კრიტიკულად აფასებს ქართულ ისტორიოგრაფიას.ჟურნალ „მწყემსში’’დიდი ადგილიეთმობოდა საქართველოს ეკლესიის ავტოკეფალიის საკითხს. ამ
მხრივ მეტად მნიშვნელოვანია ეპისკოპოს ლეონიდის, დეკანოზ დავით ღამბაშიძისა და ორი უცნობი ავტორის წერილი, რომლებიც ისტორიულ წყაროთა მოწმობის საფუძველზე, არგუმენტირებული მსჯელობის კვალდაკვალ სამართლიანად მიუთითებენ საქართველოს ეკლესიის ავტოკეფალიის აღდგენის აუცილებლობაზე. აღნიშნულ ჟურნალში ასევე გამოქვეყნდა უცნობი ავტორის წერილი, რომელიც ყურადღებას ამახვილებს ქართველი სამღვდელოების მდგომარეობის შესახებ. იგიძველი, წინა საუკუნის სამღვდელოებისა და ამჟამინდელი სასულიერო პირების ურთიერთშედარებით ავლებს მკვეთრ მიჯნას მათ შორის და ისტორიული მოცემულობის საფუძველზე, წარმოგვიჩენს ძველი სამღვდელოების დამსახურებას ერისა და ქვეყნის წინაშე და ამის საპირისპიროდ გვიჩვენებს დღევანდელი სამღვდელოების პასიურობასა და უმოქმედობას.

დიდმოწამე ქეთევან დედოფლის მოძღვარი წამებული მოსე

ბესიკ გაფრინდაშვილი — Wed, 24 Jan 2024 00:00:00 +0000

ქართველი ერის ისტორია სავსეა მოწამეთა ცხოვრებით, რომლებმაც სხვადასხვა ეპოქაში ქრისტიანობისა და სამშობლოს დასაცავად სიცოცხლე არ დაიშურეს. საქართველოს მართლმადიდებელმა სამოციქულო ეკლესიამ მრავალი მოწამე წმინდანად შერაცხა. მათ მიერ გაღებულ ღვაწლზე იწერებოდა ჰაგიოგრაფიული თხზულებები. ამ თხზულებათა ნაწილმა ჩვენამდე მოაღწია. თუმცა არიან ქართველი მოწამეები, რომელთა შესახებ ძალიან მწირი ცნობებია შემორჩენილი. ერთ-ერთი მათგანია დიდმოწამე დედოფლის ქეთევან ბაგრატიონის მოძღვარი მოსე.

„ორი ოსეთის“ გაერთიანების სეპარატისტული იდეა და XX საუკუნის 90- იანი წლების ქართულ-ოსური საზოგადოებრივი აზრი

შოთა ვადაჭკორია — Wed, 24 Jan 2024 00:00:00 +0000

საკვლევ პრობლემასთან მიმართებაში არსებული დოკუმენტური მასალის საფუძვლიანი გაანალიზებისა და ქართულ-ოსური საზოგადოებრივი აზრის შესწავლის საფუძველზე ნაშრომში დასაბუთებულია: 1)როკის გვირაბის მშენებლობის დამთავრება (1981 წლის 5 ნოემბერი) და საქართველო-რუსეთის დამაკავშირებელი საუღელტეხილო ცხინვალი-ჯავა-როკის სატრანსპორტო გზის ამოქმედება, შეტევითი ოსური სეპარატიზმის გაძლიერების ხელშემწყობი ფაქტორი გახდა. მათი ძალისხმევით: ა)„ორი ოსეთის“ („სამხრეთ ოსეთი“ და ჩრდილო ოსეთი) გაერთიანებისთვის ბრძოლა, ახალ საფეხურზე იქნა აყვანილი; ბ) ცხინვალი-ჯავა-როკის გზის მონაკვეთის სივრციდან, „ოსური იდეის“ ხელშემშლელი ქართული მოსახლეობის ეტაპობრივი გამოდევნა და გამონთავისუფლებული ტერიტორიების ოსური მოსახლეობით შევსება, ოსი სეპარატისტების მხრიდან ხელსაყრელი სიტუაციის შექმნისთანავე ხორციელდებოდა; 2)საბჭოთა საქართველოს ხელისუფლებისგან, ინტერნაციონალიზმის ნიღბით, „სამხრეთ ოსეთის“ ავტონომიური ოლქის მმართველი წრეებისათვის განუზომელი უფლებების მიცემამ, ოს სეპარატისტებს, ცხინვალის რეგიონის ქართული სოფლების საფეხურებრივად „ჩაყლაპვის“ შესაძლებლობა შეუქმნა; 3)დოკუმენტური მასალით დასტურდება, რომ რუსეთის ხელისუფლების დაკვეთით გააქტიურებულმა ოსმა სეპარატისტებმა, ისტორიული სინამდვილის მრუდე სარკეში წარმოჩენით, ოსურ მოსახლეობაზე იდეოლოგიურ-პოლიტიკური ზემოქმედების რამდენიმე ფორმას მიმართა: ა)„ადამონ ნიხასის“ ლიდერის ალ.ჩოჩიევის მიერ ალანების „განსახლების“ შესახებ შედგენილი რუკით, სამხრეთ კავკასიაში ალანების ისტორიულ საცხოვრისად ცხინვალის რეგიონი,- მიზანმიმართულად იქნა გამოცხადებული; ბ)„ორი ოსეთის“ გაერთიანების ალ.ჩოჩიევისეული იდეიისადმი ცხინვალის რეგიონის ოსური ინტელიგენციის დიდი ნაწილის მხარდაჭერა, ოსურ მოსახლეობაში „სამხრეთ ოსეთის ტერიტორიის“ ქართველებისგან „დაპყრობის მტკიცებულების“ შექმნაზე და მათდამი სიძულვილის გაღრმავებაზე იყო
გათვლილი; 4)ქართული საზოგაროებრივი აზრის წარმომადგენლებისა და ჭეშმარიტების დაცვის საფეხურზე მდგომი ოსური ინტელიგენციის (მეცნიერები, მწერლები, ხელოვნების მუშაკები, სტუდენტები) ერთობლივი ძალისხმევით, პრესაში გამოქვეყნებულ პუბლიკაციებში საფუუძვლიანად იქნა დასაბუთებული: ა)ოსი ხალხის კულტურული და ეროვნული იდენტობის
შენარჩუნების გარანტიის შექმნა, მხოლოდ ერთიანი ქართული სახელმწიფოს შემადგენლობაში ოს-ქართველთა თანაცხოვრებით იყო შესაძლებელი; ბ)„სამხრეთ ოსეთის“ ჩრდილოეთთან მიერთების ფართომასშტაბიანი პროპაგანდა, ა.სახაროვისეული „ჰიპოთეზის“- საქართველოს, როგორც „პატარა იმპერიის“ დაშლას ისახავდა მიზნად და ქვეყნის ტერიტორიული მთლიანობის წინააღმდეგ განხორციელებულ ქმედებას შეიცავდა.

კოლექტიური მონოგრაფია „კავკასიის ისტორია“ ორ ტომად (პროექტის ხელმძღვანელი აკადემიკოსი რ. მეტრეველი. თბილისი. 2023)

მ. ა. ტეკუევა — Wed, 24 Jan 2024 00:00:00 +0000

რეცენზიის ავტორია მ. ტეკუევა, ისტორიის მეცნიერებათა დოქტორი, ყაბარდო-ბალყარეთის ხ. მ. ბერბეკოვის სახ. სახელმწიფო უნივერსიტეტის ეთნოლოგიის, ყაბარდო-ბალყარეთის ხალხების ისტორიისა და ჟურნალისტიკის კათედრის გამგე. იგი განიხილავს აღნიშნული ორტომეულის მნიშვნელობას კავკასიოლოგიის აქტუალური პრობლემების მეცნიერულ შესწავლაში.

ნაშრომი განძად დაშთების

დავით მუსხელიშვილი, ბეჟან ხორავა — Wed, 24 Jan 2024 00:00:00 +0000

ქართულ საისტორიო მეცნიერებას უაღრესად მნიშვნელოვანი ნაშრომი შეემატა. ახლახან, საქართველოს მეცნიერებათა ეროვნული აკადემიის ეგიდით გამოვიდა ,,კავკასიის ისტორია~ ორ ტომად. გამოცემის მთავარი რედაქტორია აკადემიკოსი როინ მეტრეველი. ავტორთა ჯგუფში შედიან: როინ მეტრეველი (ხელმძღვანელი), ვალერი ვაშაკიძე, ვახტანგ გურული, ალექსანდრე დაუშვილი, ლელა მიქიაშვილი, ჯონი კვიციანი, გიორგი ჭეიშვილი, ოთარ ჯანელიძე.

ტურიზმის განვითარების ხედვა-კონცეფცია ქვეყნის ეკონომიკური სარგებელის გაზრდის და მდგრადი განვითარების თვალსაზრისით

ქეთევან ახობაძე — Wed, 24 Jan 2024 00:00:00 +0000

სტატიაში ავტორის მიერ წარმოდგენილია საქართველოში ტურიზმის განვითარების ალტერნატიული გზების ხედვა-კონცეფცია წყლის ტრანსპორტის და რელიგიური ტურიზმის თვალსაზრისით.
აღნიშნულია, რომ დღეს საქართველოში, ტურიზმი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი და განვითარებადი მიმართულებაა და ისტორიულ-კულტურული რესურსებიც, თავისთავად, ტურიზმის დარგის განვითარებაში გადამწყვეტ როლს თამაშობს. მიუხედავად ამისა, საქართველოში, არანაკლებ საინტერესო და მნიშვნელოვანი რესურსებიც გაგვაჩნია.
ავტორი ყურადღებას ამახვილებს ტურიზმის ორ მიმართულებაზე, რომელიც, მისი თვალსაზრისით, უფრო მეტი სარგებლის მომტანი იქნება ქვეყნის ეკონომიკური გაძლიერებისათვის, ვიდრე რამდენიმე სფერო ერთად (ტურიზმის მიმართულებაში).
საქართველოს გააჩნია სამდინარო ტურიზმის რესურსიც და სწორი სტრატეგიული მენეჯმენტის საშუალებით, ეს მიმართულება ძალიან მომგებიანია. მიუხედავად წყლის დონის ცვლილებისა სეზონურად, დაბალწყლიანობის შემთხვევაში, გემის ბორანით ჩანაცვლება შეიძლება.
რაც შეეხება მეორე მიმართულებას, რელიგიურ ტურიზმს, დღეს, მიუხედავად იმისა, რომ არსებობს გარკვეული მომლოცველი ტურის მარშრუტები (დედაქალაქიდან-დედექალაქამდე და ა.შ.), შემოსავალი ამ კუთხით ძალიან მცირეა და არც მდგრადი განვითარებადია. ამას მრავალი მიზეზი გააჩნია.
უკანასკნელი 5 წლის განმავლობაში, არაერთი გამოწვევა და სტიქიური უბედურება თავს დაატყდა გლობალურ მსოფლიოს და ამიტომ არის საჭირო სწრაფად აზროვნება, ახალი ხედვის და მიდგომების შემუშავება-განხორციელება. დღეს, შავ ზღვაზე შექმნილმა პრობლემებმა, შესაძლებელია დიდი ხნით შეაფერხოს საკრუიზო ტურიზმი (თუმცა საქართველოსთვის ის დიდი ხანია არ არსებობს). სწორედ ამიტომაა ალტერნატიული გზების მოძებნა ამ ეტაპზე მნიშვნელოვანი და ასეთი აუცილებელი ქვეყნოს
ეკონომიკური სარგებელის გაზრდის და მდგრადი განვითარების თვალსაზრისით.

აშშ-ს გამოსვლა საერთაშორისო ასპარეზზე

გიორგი ცაგარეიშვილი — Wed, 24 Jan 2024 00:00:00 +0000

წინამდებარე სტატია ეძღვნება ამერიკის შეერთებული შტატების სახელმწიფოდ ჩამოყალიბების პერიოდს, როდესაც ამერიკულმა კოლონიებმა ბრძოლით მოიპოვეს დამოუკიდებლობა მეტროპოლიისგან. უამრავი საგარეო, თუ საშინაო გამოწვევების წინაშე მდგარი ახალგაზრდა რესპუბლიკა თან აყალიბებდა კონსტიტუციურ ინსტიტუტებს და თან იძულებული იყო საგარეო კავშირები დაემყარებინა იმჟამინდელი მსოფლიოს ქვეყნებთან. როცა ვიყენებთ სიტყვა „იძულებულს“, ვგულისხმობთ, პირველ რიგში, ახალგაზრდა სახელმწიფოს სიფრთხილესა და წინდახედულობას საგარეო ურთიერთობების ჩამოყალიბების საწყის ეტაპზე. შეერთებული შტატების დამფუძნებელ მამებს ახალგაზრდა რესპუბლიკის სწრაფი განვითარების და წარმატების წინაპირობად საერთაშორისო ასპარეზზე იზოლაციონისტური პოლიტიკის გატარება მიაჩნდათ. ისინი უფრთხოდნენ საგარეო კავშირებს
და დარწმუნებულები იყვნენ, რომ საგარეო ვალდებულებებს შეიძლება დამღუპველად ემოქმედა ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესში მყოფ სახელმწიფოებრიობაზე. მე-18 საუკუნის დასასრულიდან მოყოლებული „მონროს დოქტრინის“ გამოქვეყნებამდე იყო საგარეო ასპარეზზე ძალების მოსინჯვის პერიოდი. სამი ათწლეული მიილია იზოლაციონიზმის საფარქვეშ ფრთხილ ექსპანსიონიზმში, როცა მიმდინარეობდა კონტინენტის კოლონიზაცია და საგარეო ვაჭრობის ძირითადი ვექტორების ჩამოყალიბება. ამერიკის შეერთებული შტატების პირველი საგარეო დოქტრინა, „მონროს დოქტრინის“ სახელით ცნობილი, სწორედ უკვე არსებულ ამერიკულ გამოცდილებას და ახლადშექმნილ სახელმწიფოს მზარდ საერთაშორისო ამბიციებს დაეფუძნა. ერთი შეხედვით, ორი ოკეანით შემოსაზღვრულ ახლად ჩამოყალიბებულ სახელმწიფოს არ ჰყავდა კონტინენტზე კონკურენტი და
მოწინააღმდეგე, მაგრამ კოლონიალიზმის ეპოქაში არსებობდა საგარეო საფრთხეები, რასაც შეეძლო შეერთებული შტატებისთვის დაუძლეველი წინააღმდეგობები შეექმნა. მე-18 საუკუნის დასასრულს და მე-19 საუკუნის დასაწყისში იყო ახალგაზრდა რესპუბლიკის პოლიტიკური ლიდერების საგარეო მიმართულებით გადადგმული პირველი ნაბიჯები, პირველი საერთაშორისო შეთანხმებები, პირველი საელჩოები დაარსებული ევროპის სახელმწიფოთა დედაქალაქებში. შეერთებული შტატების სახელმწიფოდ ჩამოყალიბების საწყის ეტაპზე, ყველაფერი პირველი იყო, ყველაფერს მყარ საფუძველზე დაფუძნება სჭირდებოდა და, რაც მთავარია, სჭირდებოდა თამამი გადაწყვეტილებები. ამდენად, შეერთებული შტატების საგარეო ურთიერთობების არსის გაგებისთვის გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს ჩავწვდეთ მის პირველსაწყისებს.

დმანისის ნაქალაქარი

ჯუმბერ კოპალიანი — Wed, 24 Jan 2024 00:00:00 +0000

ჯ.კოპალიანი ისტორიის მეცნიერებათა დოქტორი სთავაზობს წინადადებას საქართველოს მთავრობას და სამეცნიერო წრეებს, შეიმუშაონ გრძელვადიანი პროექტი სოფ. დმანისის ფუნდამენტური, არქეოლოგიური შესწავლისა და კონსერვაციის მიზნით, რასაც, შესაბამისად, აუცილებლად ექნება მნიშვნელოვანი შედეგები როგორც უძველესი და შუა საუკუნეების საქართველოს ისტორიისა სამეცნიერო შესწავლის მხრივ, ასევე ტურიზმის განვითარებისთვის.

მოჭიქული კერამიკის დამზადების ტრადიციების ამსახველი არტეფაქტები ქუთაისის ისტორიული მუზეუმიდან

ნონა ქარციძე, ომარ ლანჩავა, ირინა უგრეხელიძე, დავით სულაბერიძე, ნინო სარავა — Wed, 24 Jan 2024 00:00:00 +0000

სტატიაში განხილულია ქუთაისის სახელმწიფო ისტორიული მუზეუმის არქეოლოგიის ფონდში დაცული მეთუნეობის არტეფაქტები, რომლებიც მნიშვნელოვანია მოჭიქული კერამიკის დამზადების ტრადიციების გარკვევისათვის. ნაშრომის მიზანს წარმოადგენს შუასაუკუნეების კერამიკული სახელოსნოების ნაშთების და ჭიქური არტეფაქტების შესწავლისა და ანალიზის გზით, ქუთაისის ნაქალაქარის ტერიტორიაზე მოჭიქული კერამიკის წარმოების ისტორიის გააზრება. კვლევის ბაზას წარმოადგენდა პროფესორ ომარ ლანჩავას ხელმძღვანელობით 1984-2010 წლებში ქუთაისის ნაქალაქარზე ჩატარებული არქეოლოგიური ექსპედიციების დროს მოპოვებული მასალები: კერამიკული სახელოსნოს ნაშთი, კერამიკის გამოსაწვავი ქურები, ქვის სამეთუნეო ჩარხი, კერამიკის წარმოების ამსახველი სხვადასხვა ნივთები, ჭიქურიანი კერამიკის ფრაგმენტები და სხვ. აღნიშნული მასალების ანალიზისა და სტრატიგრაფიული მონაცემების განსაზღვრის შედეგად შეიძლება დავასკვნათ, რომ ქუთაისის ნაქალაქარის ტერიტორიაზე VIII-XI საუკუნეებში ფუნქციონირებდა კერამიკული სახელოსნო და მზადდებოდა, როგორც მოჭიქული კერამიკის ჭურჭელი, ისე სამშენებლო კერამიკა. კვლევა მნიშვნელოვანია კერამიკის ქუთაისური კოლექციის სამეცნიერო მიმოქცევაში
შემოტანის თვალსაზრისით და ქუთაისქალაქის სოციალურ-ეკონომიკური და კულტურული ყოფა-ცხოვრების დადგენის მიზნით.

ქართველთა ცხოვრების ზოგიერთი ადგილის სწორად გაგებისათვის

მანანა სანაძე — Wed, 24 Jan 2024 00:00:00 +0000

ნაშრომი გაგრძელებაა ამავე ჟურნალში ადრე გამოქვეყნებული სტატიისა, რომელიც მიეძღვნა ქართველთა (ქართლის) ცხოვრების ხელნაწერებში შერყვნილი და გამოცემებში უმართებულოდ აღდგენილი ათეულზე მეტი მონაკვეთის გასწორებას. საკვლევ მონაკვეთად აქაც აღებულია ქართველთა ცხოვრების მხოლოდ დასაწყისი მონაკვეთი, მატიანე ქართლისად წოდებულ თხზულებამდე.
ტექსტის დადგენაზე მუშაობის პროცესში თვალნათლივ გამოჩნდა, რომ ქართველთა ცხოვრების გამოცემების საქმეში დღეისათვის დაგროვილი გამოცდილება გარდუვალად მოითხოვს გამოცემის მიზნების ცალსახად განსაზღვრას და ამ მიზნების შესაბამისად ტექსტის დადგენის მკაფიო მეთოდების შემუშავებას. სტატიაში გნხილული მაგალითები მოწმობენ, რომ ხელნაწერთა ტექსტობრივი ხარვეზების (დამახინჯებები, ნაკლულობა, აზრის ბუნდოვანება) გასწორების საქმეში გამოცემებში არსებული უზუსტობების უმრავლესობა გამოწვეულია ტექსტის დადგენის მეთოდების ეკლექტიზმით, მათი შერჩევისა და გამოყენების არათანმიმდევრულობით, რაც სავსებით ბუნებრივია ისეთი რთული სტრუქურისა და ხანგრძლივი მანუსკრიპტული ისტორიის მქონე ძეგლზე მუშაობისას, როგორიც ქართველთა ცხოვრებაა.
ქვემოთ განვიხილავთ ქართველთა ცხოვრების როგორც დაზიანებულ მონაკვეთებს ნუსხების მიხედვით, ისე მათი აღდგენისა და გამართვის ცდებს ორ აკადემიურ გამოცემაში (ს. ყაუხჩიშვილის რედაქციით - 1955 წ. ქვემოთ მოვიხსენიებთ 1955 წ-ის გამოცემად და რ. მეტრეველის რედაქციით - 2008 წ. ქვემოთ მოვიხსენიებთ 2008 წლის გამოცემად). არ ვეხებით მ. ბროსესა და დ. ჩუბინოვის მიერ განხორციელებულ გამოცემას, ვინაიდან ის მხოლოდ ახალი ქართველთა ცხოვრების ნუსხების საფუძველზე განხორციელდა).
საუკუნეთა განმავლობაში გადამწერთა უყურადღებობის შედეგად ტექსტის ამოგდებული თუ შერყვნილი მონაკვეთების შესაბამის ადგილას აღდგენა-დაბრუნება ხელს შეუწყობს ისეთი ურთულესი, მრავალშროვანი და ინფორმაციებით დატვირთული თხზულების მონათხრობის სწორად გაგებას, როგორიც ქართველთა (ქართლის) ცხოვრებაა.